Stenen getuigen

Het Spieker of de Spijker

Aansluitend op de beschrijving van de Lakenburg vertellen we hier nog iets over het Spijker of juister ‘Het Spieker’. Enerzijds omdat het in de directe omgeving van de Lakenburg was gelegen en anderzijds omdat van het Spieker een prachtige tekening van de hand van C. Pronk uit 1732 bewaard is gebleven.

Het Spijker, getekend door C. Pronk in 1732.

Het Spijker, getekend door C. Pronk in 1732.

Het begrip ‘spieker’ stamt uit de tijd toen boeren de pacht nog in natura betaalden, dat wil zeggen in graan. De ontvanger van die pacht moest dat graan ergens opbergen. Het moest beschermd worden tegen diefstal en ongedierte. Men bouwde daartoe een torenachtig gebouw, doorgaans op een hoogte gelegen en beschermd door een of meer grachten. Een dergelijk gebouw bezat een gewelfde kelder, een woongedeelte voor de opzichter en een of meer graanzolders. Het gebeurde wel dat de pachtheer zelf in de spieker ging wonen en het gebouw meermalen vergroot werd en uitgroeide tot een edelmanswoning. Men onderscheidde landsheerlijke-, heerlijke-, kerkelijke- en boerenspiekers.

De molen aan de Molendijk, deze korenmolen stond aan de Waalbandijk, bij de afgslag van de Lageweg. Op deze plaats heeft minstens 400 jaar, maar waarschijnlijk langer, een korenmolen gestaan.

De molen aan de Molendijk, deze korenmolen stond aan de Waalbandijk, bij de afslag van de Lageweg. Op deze plaats heeft minstens 400 jaar, maar waarschijnlijk langer, een korenmolen gestaan.

De molen aan de Kerkstraat. Deze molen was oorspronkelijk afkomstig uit Uden. Hij werd rond 1870 in Wamel herbouwd en is rond 1914 weer afgebroken.

De molen aan de Kerkstraat. Deze molen was oorspronkelijk afkomstig uit Uden. Hij werd rond 1870 in Wamel herbouwd en is rond 1914 weer afgebroken.

Onduidelijk is of de Wamelse spieker later is uitgegroeid tot het kasteel Pollenstein, zoals wel eens gesuggereerd wordt. De meergenoemde afbeelding van C. Pronk laat een gebouw zien dat voldoet aan boven gegeven omschrijving van een spieker. Waarschijnlijk is, dat het kasteel Pollenstein elders in Wamel was gelegen en dat het spieker bij de Lakenburg hoorde. Twee adellijke huizen zo kort bij elkaar is overigens ook wat onwaarschijnlijk.
Het huis aan de Lakenstraat dat heden ten dage de naam De Spijker draagt staat niet op de plaats waar vroeger het Spieker stond. Deze spieker stond ongeveer 50 meter westelijker achter het pand Lakenstraat 46. Enkele jaren terug zijn hier nog funderingsresten gevonden. Vergelijkt men de ligging van bepaalde panden met de kadastrale minuutkaart van 1821, dan blijft er maar een plaats over waar het Spieker gestaan moet hebben. Juist op deze plaats treft men ook op de kaart een gebouw aan, zodat twijfel uitgesloten is, temeer omdat er in de direkte omgeving geen andere gebouwen zijn aangegeven.
Overigens is niet alleen de huidige plaatsaanduiding onjuist maar ook de spelling daarvan. Het woord ‘spieker’ is afgeleid van het latijnse woord voor korenaar: ‘spica’. De opslagplaats van die ‘spicae’ werd spicarium genoemd, welk woord verbasterd werd tot spieker. Hieruit valt op te maken dat de schrijfwijze ‘spijker’ misleidend is, tenzij men het uitspreekt als spieker.